Treść zadania

CZYTANIE TEKSTU ZE ZROZUMIENIEM.Na podstawie tekstu odpowiedz na pytania własnymi słowami.Barbara Skarga,Inteligencja zamilkła.


1. [Poproszono] mnie o napisanie kilka słów o roli inteligencji w naszym [...] kraju. Nie wydaje mi się,bym była dobrym adresatem tej prośby. Nie jestem politykiem ani historykiem,nie mogę więc oprzeć mych wątpliwości na materiałach faktograficznych. Mogę co najwyżej zadać parę pytań w kwestiach niepokojących każdego obywatela. Czy one wystarczą? Nie wiem.
2. Pierwsze pytanie brzmiałoby więc: jaką rolę może odegrać inteligencja tam,gdzie się jej nie szanuje, nie słucha, nie zwraca uwagi na jej głos, tam, gdzie się jej wyraźnie nie lubi? Zresztą pojęcie inteligencji, zrodzone w XIX wieku, charakterystyczne nie tylko dla Polski, może nawet bardziej dla Rosji, dziś straciło swój sens. Nie chce się wdawać w historyczne rozważania,tylko przypomnę, że kiedyś była to warstwa ludzi, która już od lat trzydziestych XIX wieku zdobywała coraz większe znaczenie, i to nie ze względu na sytuację ekonomiczną, gdyż na ogół nie była zamożna,ale wówczas widocznie społeczeństwo polskie żywiło większy kult dla talentu i wiedzy niż dla pieniędzy. Toteż ranga jej rosła. Uznała ona za swoje ideały oświecenia i usiłowała je krzewić. A jednocześnie dbała o przetrwanie, żywiąc pragnienie odbudowy państwa. Nigdy też nie traciła z oczu wartości kultury, rozumiejąc dobrze, że od nich zależy ciągłość istnienia; starała się je rozwijać w ścisłym kontakcie z krajami pozostałej Europy, gdyż rozumiała, że na skutek tragicznych wydarzeń, utraty niepodległości, narodowi grozi jednocześnie zachwianie tożsamości sprzyjające obskurantyzmowi i zakopaniu się w zaścianku historycznych pamiątek, jak i głębokie cywilizacyjne zacofanie. Dostrzegała, o czym świadczą liczne wypowiedzi przedstawicieli tak zwanej „młodej prasy”, a także pod koniec wieku Świętochowskiego z jednej strony, a Krzywickiego z drugiej, że głoszony patriotyzm przybierał nieraz formę megalomanii narodowej, do której Polacy okazywali się dziwnie skłonni , i to już od dawnych czasów, przynajmniej od XVI wieku, kiedy na przykład zrodziła się myśl, że język polski jest najstarszym językiem świata.
3. Taką inteligencją była jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym, odgrywając poważną rolę opiniotwórczą. Inteligencja otwarta, laicka, tolerancyjna, najczęściej piłsudczykowska, z lewicowymi sympatiami, której prominenci byli organizatorami i inicjatorami w rozmaitych akcjach społecznych.[...] My młodzi, pierwsze pokolenie Polski Niepodległej, śledziliśmy opinie wygłaszane na łamach „Wiadomości Literackich” lub wileńskiego „Słowa”,a wszystkich skamandrytów recytowaliśmy z pamięci. Toczyliśmy też gorące dyskusje wokół Żeromskiego. Być może nie ma dziś pisarza na miarę Żeromskiego ,ale gdyby nawet był,to wątpię,by mu przydzielono mieszkanie na Zamku Królewskim. Taka inteligencja jeszcze wówczas coś znaczyła i okupanci dobrze to rozumieli,przeciwko niej przede wszystkim zwracając swój oręż.[...]
4. [...] Jeszcze po ostatniej wojnie,przez którą inteligencja tak straszliwie została przetrzebiona, ci,co zostali,co przetrwali najcięższe lata Bierutowego panowania,często odsunięci gdzieś na marginesy społecznego życia,a wraz z nim młodsi,pełni początkowo entuzjazmu dla nowego porządku i jego socjalistycznych ideałów (śledząc uważnie realizację tych ideałów,szybko się rozczarowali i entuzjazm utracili),a więc wszyscy myślący mimo cenzury,mimo panującego systemu,oddali się pracy na polu kultury,widząc,że właśnie tam zaznaczają się możliwości kontynuacji niezależnego istnienia. Rozumieli dobrze,że politykę władz,choć traktowała ona kulturę jako instrument propagandy,można było makiawelicznie wykorzystać. Jakże znakomite były w tym dziś opluwanym ze wszystkich stron PRL-u teatry,a wszakże wystawiono i Słowackiego,i Geneta, Wyspiańskiego, ale również modnego Durrenmatta. Biegło się na każdą premierę,choć nie było sekretem,że czasem toczyły się całe boje z cenzurą o jedno zdanie,o jedno słowo.[...] Ile orkiestr w tych czasach powstało razem z tą najlepszą,Radia i Telewizji w Katowicach. Zresztą nie tylko sztuka była polem działania i spotkań inteligencji. Miała ona wówczas różne piękne inicjatywy, chociażby gdy usiłowała skupić ludzi myślących i młodzież w klubie Krzywego Koła. O ona też zakładała takie oficyny wydawnicze jak PIW i Czytelnik,podejmowała inicjatywy przekładów,a przypomnę tylko niektóre wydawnicze serie,jak „Plus-Minus-Nieskończoność”,seria literatury światowej czy Biblioteka Klasyków Filozofii,dziś już,niestety, nieistniejące lub słabo obecne na ryku. Kultura jednak to nie tylko sztuka i literatura,to także,a może przede wszystkim sposób bycia, ugruntowany na oświeceniowych ideałach,na pragnieniu wolności i szacunku dla każdego człowieka. Nie były to dla inteligencji polskiej tylko słowa. Przeciwnie. Czy można się zatem dziwić,że właśnie ona podjęła inicjatywę dysydencji, a później coraz intensywniej zorganizowanego oporu,gdyż jedynie ona była w stanie podważyć fundamenty panującej ideologii, wskazać na wszystkie małości i sprzeczności mrksizmu i wspomóc swym autorytetem robotniczy bunt.[...] I nagle przestała się liczyć,stając się jednym z głównych celów brutalnych oskarżeń.
5. Narzuca się pytanie drugie:dlaczego tak się stało? [...] Zapewne jedną z przyczyn jest ekonomiczna transformacja. Ratując gospodarkę Polski i opierając się na mocnych,zdrowych podstawach,przed jednymi otworzyła ona niesłychane,dotychczas niedostępne możliwości korzystania z różnych tak pożądanych,niemal wyśnionych materialnych dóbr,jak przede wszystkim samochód,a także z rozmaitych kapitalistycznych błyskotek-innym przyniosła klęskę. Wolność jest trudna. Pies,który się urwał z łańcucha,nie zawsze umie znaleźć pożywienie. Chociaż inteligencja na transformacji materialnie nie skorzystała,ją obarczono winą.
6. Drugą przyczyną było rozpowszechnianie się kultury masowej. Ona bowiem nie sprzyja tej wysokiej,przeciwnie,obniża jej loty. Na ogół zadowala się niewyszukaną rozrywką. Mamy więc nie wielki teatr,lecz telewizyjne seriale,nie literaturę,lecz komiksy i na każdym kroku mnóstwo tandetnej muzyki. Panująca rozrywka nie wymaga ani wykształcenia,ani myślenia,ani nawet dowcipu. Inteligent jej nie rozumie,jej wielbiciele-inteligenta. Toteż inteligent budzi w masach nudę. Mówi też niezrozumiałym dla nich językiem. Kultura masowa bowiem wykształca własny język,język potoczny,nasycony słowami zaczerpniętymi bądź z popularnych amerykańskich filmów,bądź z reklam i z brukowej angielszczyzny spotykanej na każdym kroku w supermarketach.
7. Dziś zresztą ceni się ludzi sukcesu. Sukces,ale jaki? W biznesie,to po pierwsze,w polityce,nie by uczynić coś sensownego,lecz by być panem posłem lub ministrem,z którym muszą się liczyć inni,zakosztować władzy,wreszcie sukces w mediach. Bycie osoba medialną to szczyt marzeń. Kto by tam myślał o kulturze. Wydaje się ona przeżytkiem,czymś szkolnym,z odległych czasów. [...]
8. Pojawiły się tez upiory przeszłości. [Antysemityzm],[...] narodowa ideologia zamykająca się przed wszystkim,co inne,otwarte,grzęznąca w przyciętej na miarę gawiedzi tradycji. Nie ma więc co się dziwić,że inteligencja zamilkła. Może w ogóle zniknęła w swym profesjonalizmie,może przygniotły ją te różne środowiska sukcesu? [...] Tak,dla inteligencji nie ma teraz już miejsca. Może się odrodzi z najmłodszym pokoleniem? Może ono zatęskni za innym sposobem życia? Rozmawiając ze studentami,mam czasem taką nadzieję,ale nadzieje,jak wiemy,bywają złudne.


Tekst opracowano na podstawie:
Barbara Skarga,Inteligencja Zamilkła,[w:] tejże,Człowiek to nie jest piękne zwierzę,Kraków 2007





Zadanie 1.
Określ rolę,w jakiej widzi siebie autorka,rozważając postawiony przed nią problem.

Zadanie 2.
Wyjaśnij,o czym świadczą wyrażone w akapicie 1.zastrzeżenia autorki oraz zadane przez nią pytania.

Zadanie 3.
Jakie funkcje pełnią w tekście zdania pytające?Wymień dwie z nich.

Zadanie 4.
Z akapitu 2. wypisz hipotezę dotyczącą przyczyny znaczenia inteligencji w XIX wieku.

Zadanie 5.
Wskaż epokę,której ideały stały się fundamentem myślenia polskiej inteligencji. Odpowiedz na podstawie 2. akapitu.

Zadanie 6.
Określ stosunek „młodej prasy” do wzorca patriotyzmu opierającego się na poglądzie o wyższości Polaków nad innymi narodami. Z jakiej tradycji wywodzi się ten wzorzec.

Zadanie 7.
Na podstawie akapitu 2. wskaż zadania,które stawiła sobie XIX-wieczna polska inteligencja. Podaj trzy przykłady.

Zadanie 8.
Wyjaśnij,wyrazem jakiego przekonania autorki jest zawarta w akapicie 3. dygresja dotycząca mieszkania Stefana Żeromskiego.

Zadanie 9.
Wyjaśnij,dlaczego,według autorki,okupanci hitlerowscy za cel postawili sobie eksterminację polskiej inteligencji.

Zadanie 10.
Odwołując się do akapitu 4.,wyjaśnij,czym-według autorki-była kultura dla inteligencji w okresie PRL-u.

Zadanie 11.
Wymień dwa przykłady działalności kulturalnej inteligencji w okresie PRL-u.

Zadanie 12.
Na podstawie akapitu 4. określ,co-według autorki-w okresie PRL-u stało się naturalną konsekwencją wyznawanego przez inteligencję systemu wartości.

Zadanie 13.
Z akapitów 5. i 6. wypisz dwa przykłady zastosowania słownictwa o funkcji oceniającej.

Zadanie 14.
Odwołując się do akapitu 6.,podaj dwa przykłady wpływu upowszechniania kultury masowej na relację między inteligencją a społeczeństwem.

Zadanie 15.
Zakończenie artykułu Barbary Skargi jest niejednoznaczne. Zacytuj fragmenty ostatniego akapitu świadczącego o:
-optymizmie autorki:
-pesymizmie (sceptycyzmie) autorki: